Zez to poważne schorzenie wzroku. Występuje w bardzo młodym wieku – pojawia się już u noworodków. Nie zawsze się rozwija, jednak nie należy go lekceważyć. Niejednokrotnie rodzice wychodzą z założenia, że w pierwszych latach życia zez to normalne zjawisko, które z czasem mija. Rozsądnym rozwiązaniem będzie wizyta u dziecięcego specjalisty, który zbada maluszka, a następnie wystawi diagnozę.
- Przyczyny zeza
- Zez u noworodka – kiedy leczyć?
- Jak leczyć zeza u dzieci?
- Jak leczyć zeza u dorosłych?
- Operacja zeza – metody
Przyczyny zeza
W sytuacji, gdy jedno oko patrzy w inną stronę niż drugie, może dochodzić do jednego z kilku rodzajów zeza u noworodka, starszego dziecka bądź osoby dorosłej. Oko ucieka ku dołowi, ku górze, w kierunku skroni (zez rozbieżny) albo nosa (zez zbieżny). U niektórych występuje tylko w jednym oku lub w dwóch różnych – wtedy mówimy o zezie naprzemiennym. To nieprawidłowość narządu wzroku, którą może wywoływać szereg czynników. Uciekające oko bywa wynikiem choroby wzroku, zaburzenia rozwojowego albo nowotworu. Częściej występuje w rodzinie, w której były już takie przypadki, ale może też dotknąć kogoś nieobarczonego obciążeniami genetycznymi.
Jak padło wyżej, część rodziców uważa, że leczenie takie jak np. operacja zeza nie będzie potrzebne, gdyż problem minie. To niewłaściwe podejście, grożące poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi włącznie z niedowidzeniem. Widzenie przestrzenne kształtuje się przez kilka lat (do mniej więcej 6 roku życia), więc uważne obserwowanie dziecka to konieczność. Wszelkie nieprawidłowości pojawiające się w tym okresie powinny być konsultowane z okulistą.
Zez u noworodka – kiedy leczyć?
U tak małych pacjentów jak noworodki zez występuje naturalnie, zwykle jednak znika przed upływem 4-6 miesiąca życia. Wtedy ustawienie gałek ocznych u maluszka powinno być prawidłowe. Kiedy uciekające oko pojawia się u starszych dzieci albo dorosłych, nie należy odkładać rezerwacji wizyty w gabinecie specjalisty. Bez względu na typ zeza (zbieżny, rozbieżny) najlepiej zgłosić się do okulisty bez zwlekania. Im wcześniej pacjent pojawi się na konsultacji, tym mniej inwazyjne leczenie może zostać wdrożone.
Nie należy rezygnować ze spotkania z lekarzem specjalistą, nawet gdy wydaje nam się, że zez u noworodka ulega zmniejszeniu. To zresztą dotyczy ludzi w każdym wieku. Zlekceważenie dolegliwości, co za tym idzie, nieleczenie uciekającego oka, może doprowadzić w przyszłości do poważnych problemów. Między innymi, może pojawić się widzenie nieostre albo podwójne. Zaniechanie kontaktu z okulistą grozi także zaburzeniami równowagi. W przypadku najmłodszych – trwałym upośledzeniem narządu wzroku.
Jak leczyć zeza u dzieci?
Terapię zeza u małych pacjentów (choć nie tylko u nich) rozpoczyna się od zastosowania najprostszych metod. Do nieinwazyjnych technik leczenia uciekającego oka należy noszenie specjalnych okularów korygujących. Mają jedno zasłonięte szkiełko, a ich zadanie polega na stymulacji pracy oka, które zezuje. Prócz okularów pacjent otrzymuje szereg wytycznych, dzięki którym wie, jak leczyć zeza nieinwazyjnie. Między innymi, wykonuje określone ćwiczenia. Specjaliści zalecają przede wszystkim trening ruchomości gałek ocznych oraz ćwiczenia pleoptyczne. W ich trakcie wykorzystuje się różnego rodzaju urządzenia, m.in. lokalizatory dźwiękowe, eutyskopy, cheiroskopy czy stymulatory widzenia Camp. Terapia skupia się na przywróceniu plamce siatkówki chorego oka najważniejszej roli w widzeniu centralnym. U zdrowych ludzi to właśnie ona pełni dominującą funkcję w polu widzenia.
Podczas konsultacji okulistycznej lekarz dokładnie wyjaśnia, jak leczyć zeza. Wśród polecanych przez niego metod znajdują się ćwiczenia konwergencji oraz jednoczesnej percepcji.
Jak leczyć zeza u dorosłych?
Konsultacja okulistyczna pozwala na szybkie rozpoznanie typu zeza u noworodków oraz pacjentów dorosłych. Umożliwia również wdrożenie odpowiedniej techniki terapii schorzenia oczu. Poza opcjami zachowawczymi (typu okulary czy trening) istnieją liczne warianty leczenia zabiegowego. Do pierwszej kategorii zalicza się – podobnie jak w przypadku małych dzieci – stała korekcja przy użyciu okularów. Można prócz tego posługiwać się soczewkami nagałkowymi. Inne rozwiązanie to okulary albo folia pryzmatyczna, przeznaczona do leczenia zaburzeń widzenia obuocznego. Specjaliści wyjaśniający, jak leczyć zeza u dorosłych oraz dzieci przybliżają pacjentom techniki terapii niedowidzenia takie jak penalizacja czy obturacja. Ostatni wariant to szeroko rozumiana rehabilitacja wzrokowa polegająca na ćwiczeniach ortoptycznych oraz pleoptycznych.
Zachowawcze metody skupiają się na poprawie jakości widzenia w uciekającym oku. Ich zadanie polega na wytworzeniu prawidłowej lokalizacji wzrokowej oraz tzw. fiksacji centralnej.
Operacja zeza – metody
Okuliści wdrażają do leczenia rozwiązania mające na celu równoległe ustawienie gałek ocznych. Wraz z technikami zachowawczymi wykorzystują zabiegowe, w tym ostrzykiwanie określonych mięśni preparatami na bazie toksyny botulinowej. Iniekcje botoksu redukują napięcie tych mięśni, poprawiając u pacjentów jakość widzenia. Kolejna opcja to operacja zeza, wykonywana w obszarze mięśni gałkoruchowych. Jej zadanie polega na wzmocnieniu bądź osłabieniu konkretnych mięśni chorego oka – albo obu oczu. Według lekarzy najbardziej satysfakcjonujące rezultaty można uzyskać, stosując kilka metod jednocześnie. Operacja zeza w przypadku najmłodszych pacjentów odbywa się pod pełną narkozą. Najlepsze efekty przynosi leczenie zabiegowe na wczesnym etapie schorzenia, przeprowadzane już w wieku dziecięcym.
Osoby chcące się dowiedzieć, jak leczyć zeza u dorosłych czy dzieci mają dziś o wiele więcej możliwości niż jeszcze kilka lat temu. Współcześnie można łączyć techniki terapii, ponadto lekarze kierują się holistycznym podejściem do problemu. Przykładowo, u osób z zezem porażennym poza spotkaniem z okulistą konieczna będzie konsultacja z neurochirurgiem, neurologiem, a także z chirurgiem szczękowo-twarzowym czy endokrynologiem.
Podsumowując, nie należy lekceważyć zeza, zakładając, że minie z wiekiem. Z upływem czasu rośnie prawdopodobieństwo, że jedynym skutecznym rozwiązaniem będzie operacja.